عنوان تفسیر موضوعی از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات فکری و فرهنگی بنیادین در قرن چهاردهم است [۱] که برخی مفسران و مصلحان دینی بر ضرورت آن تأکید ورزیده‌اند.
در عصر حاضر مسلمانان نیازمند استخراج و تنظیم نظر اسلام درباره همه رشته‌ها و شاخه‌های معرفت انسانی‌اند، تا در مواجهه با دیدگاه‌های فراوانی که دانشمندان مغرب زمین در زمینه‌های مختلف عرضه می‌کنند،
حرف قرآن را بدان که ظاهری است زیر ظـاهر باطنی بس قاهری است/ تـو ز قـرآن‌‌‌‌ای پسر ظـاهـر مبـیـن دیــو آدم را نبینـد جــز کـه طـیـن
آیا هر کسی می‌تواند دست به تفسیر و تأویل قرآن کریم بزند؟ مفسّر و تأویل کننده‌ی قرآن کریم باید چه صفاتی داشته باشد؟
بررسی علم تفسیر و سرگذشت آن است. نویسنده در این سلسله مقالات، ضمن بررسی مفهوم تفسیر و تفاوت آن با تأویل، به ارزشمندی علم تفسیر اشاره کرده و در مرحله بعد، فراگیری آن را وظیفه همگان میداند.
سومین کلید تفسیر، حلم در برابر سوال می باشد. آن ها که شتابزده و عجول هستند و می خواهند زود به جواب برسند، از طرح سوال نه تنهاد نتیجه ای نمی گیرند و به یأس و خستگی و نفرت می رسند.
دومین کلید تفسیر، طرح سوال است. قرآن همانطور که کتابی پراکنده بود، کتابی مجمل هم هست. که فقط برای یک دسته گسترده می شود.«نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ؛ یعلمون؛یَعْقِلُونَ» که تفکر به شناخت و سنجش، آیه ها گسترده میشوند و باز می گردند.
اولین کتاب تفسیر، وجود تسلط است. قرآن، کتابی پراکنده است. آیه هایش تحت عنوان های مشخص و در یکجا دسته بندی نشده. قرآن کتاب حادثه ها است. در کنار هر حادثه و به مناسبت هر رویداد، آیه هایی نازل می شد و دل ها را می گرفت و سرها را راه می برد؛ واین پیداست که حادثه ها هماهنگی ندارند و منظم نیستند و در نتیجه، این چنین تنزیلی منظم نخواهد بود.
برای رسیدن به تفسیر، به اصولی نیازمندیم. کسی که می خواهد خود به تفسیر برسد، باید کلید هایی داشته باشد. این کلیدها خیلی کوچک هستند. اما همین کلیدهای کوچک هستند که درهای بزرگ را می گشایند.
تفسیر موضوعی با تفسیر ترتیبی فرق دارد. برخی از تفاوتها عبارتند از:
1. در تفسیر موضوعی، تمام مقصد این است که مراد قرآن را درباره ی موضوع مورد بحث به دست آوریم؛ اما در تفسیر ترتیبی مقصود اصلی به دست آوردن مراد و مفهوم یک آیه است.
